Autorska prava je pravo koje pripada autorima odnosno stvaraocima autorskih dela. Ona obuhvataju niz imovinskih i moralnih prava autora u vezi sa njegovim autorskim delom.
Pre priče o autorskim pravima, osvrnula bih se na to šta je zapravo autorsko delo.
Autorsko delo
Autorsko delo je originalna duhovna tvorevina čoveka, izražena u određenoj formi, bez obzira na njegovu umetničku, naučnu ili drugu vrednost, njegovu namenu, veličinu, sadržinu i način ispoljavanja, kao i dopuštenost javnog saopštavanja njegove sadržine.
Da bi se neko delo smatralo autorskim delom ono mora da sadrži neke osnovne elemente, i to:
Inovativnost
Autorsko delo mora biti originalno, odnosno mora se razlikovati i izdvajajati od svega što već postoji. To izdvajanje ne može biti bilo kakvo, već mora imati odredjeni stepen inovativnosti. Neophodni stepen originalnosti koji je potreban da bi delo uživalo pravnu zaštitu odredjuje se u svakom konkretnom slučaju.
U slučaju spora u pogledu ovog elementa, sud u postupku ovo ocenjuje, a ako nema dovoljno stručnog znanja, na predlog neke od strana u postupku može odlučiti da se sprovede veštačenje, gde će stručno lice utvrditi da li je neko delo originalno ili ne.
Forma
Autorsko delo, da bi ga ZASP štitio mora biti izraženo u nekoj formi. Ta forma može biti materijalna, elektronska, pa čak nekad to može biti i reč ili pokret.
Autorskim delom smatraju se, naročito:
- pisana dela (knjige, brošure, članci, računarski programi sa pratećom tehničkom i korisničkom dokumentacijom i dr.)
- govorna dela (predavanja, govori, besede i dr.);
- dramska, dramsko-muzička, koreografska i pantomimska dela, kao i dela koja potiču iz folklora;
- muzička dela, sa rečima ili bez reči;
- filmska dela (kinematografska i televizijska dela);
- dela likovne umetnosti (slike, crteži, skice, grafike, skulpture i dr.);
- dela arhitekture, primenjene umetnosti i industrijskog oblikovanja;
- kartografska dela (geografske i topografske karte);
- planovi, skice, makete i fotografije;
- pozorišna režija.
Veza izmedju autorskog dela i njegovog autora
Autor dela je nosilac autorskog prava. Autor autorskog dela može biti samo fizičko lice, ali ne i pravno lice. Čak i kada je pravno lice dalo nalog fizičkom licu da stvori neko autorsko delo, to pravno lice nije autor dela.
Dakle, autor može biti samo čovek, a autorsko delo je proizvod njegovog duha. Autorom se smatra lice čije su ime, pseudonim ili znak naznačeni na primercima dela ili navedeni prilikom objavljivanja dela.
Izuzetno, pravno ili fizičko lice čiji naziv, odnosno ime je na uobičajen način naznačeno na filmskom delu smatra se proizvođačem tog dela.
Pored autora, nosilac autorskog prava može biti i lice koje nije autor, a koje je u skladu sa ovim zakonom steklo autorsko pravo.
To se odnosi na situacije kada je autor npr. nepoznat (anonimno delo ili delo pod pseudonimom), u kom slučaju autoska prava ostvaruje:
1) za izdato delo – izdavač;
2) za objavljeno ali neizdato delo – lice koje je delo objavilo.
Ako se dokaže da napred navedena lica nisu stekla od autora ili njegovog pravnog sledbenika pravo na izdavanje, odnosno objavljivanje dela, napred navedena lice nemaju autorska prava na tom autorskom delu.
Кad se utvrdi identitet autora dela kao, prestaju prava izdavača, odnosno lica koje je delo objavilo.
Ovaj tekst ne predstavlja pravni savet, već stav autora.
Autor: Tamara Sićević, advokat.
